ADHD sneller en beter opsporen met hulp van de smartphone
Innovatie update
Whitepaper: 'In een oogwenk' –de toekomst van ADHD diagnostiek
Mental Care Group werkt samen met BlinkLab aan innovatieve ADHD-diagnostiek
ADHD sneller signaleren en beter opsporen met behulp van de smartphone. ADHD komt veel voor bij kinderen en jongeren. Het is een ontwikkelingsstoornis waarbij iemand moeite heeft om zich te concentreren, vaak heel druk is of impulsief gedrag laat zien. De officiële diagnose wordt gesteld aan de hand van richtlijnen in een handboek voor psychische aandoeningen (de DSM-5). Op dit moment is het stellen van de diagnose echter best ingewikkeld. Artsen en psychologen gebruiken vragenlijsten en observaties, die veel tijd kosten en gebaseerd zijn op iemands mening of inschatting. Dat maakt de kans op verschillen in beoordeling groter, en zorgt bovendien voor lange wachttijden. Om dit proces sneller en betrouwbaarder te maken, wordt steeds meer gekeken naar digitale hulpmiddelen. Een veelbelovende ontwikkeling is het gebruik van eenvoudige en veilige tests via de smartphone. Deze tests meten bijvoorbeeld hoe iemand prikkels verwerkt of hoe goed iemand zijn aandacht kan vasthouden. Ook worden opdrachten gebruikt die iets zeggen over timing, reactiesnelheid en concentratie. In dit onderzoek willen we bekijken hoe betrouwbaar en valide deze smartphone-tests zijn voor het herkennen van ADHD. Daarnaast onderzoeken we of het analyseren van bijvoorbeeld hoofd- of oogbewegingen (die de smartphone-camera kan vastleggen) kan helpen bij het stellen van een nauwkeurige diagnose.
Introductie
Mental Care Group en BlinkLab zijn een strategische samenwerking aangegaan om de diagnostiek van ADHD te verbeteren en te versnellen. We werken hierbij nauw samen met de Erasmus Universiteit en Princeton University Binnen deze samenwerking faciliteert MCG de klinische validatie van BlinkLab’s technologie, waarmee objectieve metingen van prikkelverwerking bij kinderen mogelijk worden via de BlinkLab-app. Uit een eerste prospectieve studie blijkt dat kinderen met ADHD significant verhoogde sensorische gevoeligheid vertonen, meetbaar aan de hand van door geluid opgewekte ooglidreacties. Deze positieve resultaten vormen een stevige basis voor verdere klinische acceptatie. De samenwerking draagt bij aan BlinkLab’s traject richting Europese en Amerikaanse goedkeuring, en vormt input voor een grootschalige wereldwijde ADHD-studie voor goedkeuring door FDA en EMA. De komende jaren richten beide partijen zich op onderzoek naar bredere implementatie en validatie bij aanvullende doelgroepen en diagnoses.
2
Auteur: Hedda van 't Land Directeur Behandelzaken Kind & Jeugd Mental Care Group
3
1. De noodzaak van verandering Bij Mentaal Beter zetten we ons in om kinderen met ADHD op een efficiënte en effectieve manier te helpen. Ons ideaal: Snelle en objectieve diagnose: Een efficiënt proces voor het vaststellen van ADHD. Meetbare behandelresultaten: Nauwkeurige monitoring van behandel- en medicatie-effectiviteit Sterke positionering: Onderscheidend en vooruitstrevend in het zorglandschap. Psychische aandoeningen ontstaan door een complex samenspel van genetische, biologische, sociale en psychologische factoren. Zo is ADHD een naam voor een verzameling gedragingen die door meerdere factoren worden beïnvloed. Blinklab zien wij als een eventueel hulpmiddel in de behandelpraktijk – niet als vervanging. 2. BlinkLab de oplossing voor ADHD diagnose? BlinkLab, ontwikkeld door neurowetenschappers van het Erasmus MC en Princeton University, biedt een veelbelovende oplossing. Dit geavanceerde AI-platform meet kleine reflexen in het gezicht, zoals oogknippers en oogbewegingen, en gebruikt deze voor condities zoals ADHD en autisme. Traditioneel werden deze metingen van oogknippers uitgevoerd in een laboratoriumomgeving. Maar met de smartphone app van BlinkLab is het nu ook mogelijk om deze testen eenvoudig en kosteneffectief in de klinische praktijk af te nemen. De kwaliteit van de oogknipper metingen is zelfs toegenomen met de app! De kracht van oogknippers Wanneer de deur opengaat, reageer je normaal gesproken alleen op duidelijke geluiden of bewegingen. Een zacht geluid op de gang of het klikken van de deurklink zorgt meestal niet voor een schrikreactie of een knipper met de ogen. Bij ADHD wordt echter verwacht dat deze reactie wél optreedt, of sterker aanwezig is. Dit kun je zien als een vorm van hyperresponsiviteit. Wat maakt oogknipperreacties zo interessant? Normaal vertoont iedereen een automatische oogknipperreactie als je ergens van schrikt, zoals bij een hard geluid of een lichtflits. Deze reflex kan niet bewust worden onderdrukt, maar kan wel verminderd worden als iemand voorbereid is op de schrik (bijvoorbeeld door een zacht geluid voorafgaand aan een hard geluid). Bij mensen met ADHD of autisme spectrum stoornis (ASS) kunnen deze reacties echter afwijkend zijn. Hoe dit er precies uitziet wordt later in de Whitepaper uitgelegd. Hoe meet de app oogknippers? De app werkt vrij eenvoudig. De app maakt gebruik van technologie op een smartphone voor het meten van reflexen in het gezicht. Kinderen mogen zelf een filmpje kiezen uit een door ons samengestelde selectie. Gedurende het filmpje worden er harde geluiden afgespeeld, soms vooraf gegaan door zachtere geluiden. De app meet in 10-15 minuten de mate van oogknipperreacties. Zorgverleners kunnen de verzamelde data analyseren via een overzichtelijk dashboard. Veiligheid en privacy In de app wordt privacygevoelige data verzameld, waaronder korte filmfragmenten van oogknippers. Ouders en kinderen worden voorafgaand aan het onderzoek volledig geïnformeerd en ondertekenen een toestemmingsformulier. Onze privacy- en veiligheidsprotocollen worden hierbij strikt nageleefd en de pilot is ethisch goedgekeurd door het Erasmus MC. Hiermee waarborgen we de privacy en veiligheid van onze cliënten, die ten alle tijden voorop staat! Status wetenschappelijk onderzoek Blinklab bevindt zich nog in een vroege fase van wetenschappelijk onderzoek. Op dit moment is er nog geen hard bewijs dat Blinklab zelfstandig gebruikt kan worden voor het stellen van een ADHD-diagnose. Wel leveren de metingen van de zogeheten startle response waardevolle informatie op over sensorimotorische functies bij kinderen met ADHD en autisme. De nauwkeurigheid van deze metingen op individueel niveau – in termen van sensitiviteit en specificiteit – wordt echter nog verder onderzocht. We werken hierbij nauw samen met academische partners en wetenschappers. Al onze onderzoeksresultaten worden zorgvuldig gevalideerd en gepubliceerd via peer-reviewed wetenschappelijke kanalen. Blinklab zal pas worden ingezet in de praktijk wanneer er overtuigend bewijs is dat het daadwerkelijk bijdraagt aan betere diagnostiek en behandeling. Zover is het nu nog niet. 3. Succes bij Autisme- spectrumstoornis (ASS) BlinkLab heeft al een succesvolle geschiedenis in het gebruik en de validatie van oogknipperreacties van ASS. Cliënten met ASS vertonen namelijk, in tegenstelling tot controles zonder diagnose, ook oogknippers op harde geluiden waar een zacht geluid aan voorafgaat. Met een nauwkeurigheid van 85% kan de app reacties gerelateerd aan ASS detecteren op basis van de oogknippers die gemeten worden met gezichtsherkenning. We onderzoeken in hoeverre technologie binnen enkele minuten ook ADHD-symptomen objectief kan meten met meer dan 80% nauwkeurigheid. Bovendien lijken de oogknippers van ADHD te verschillen van die voor ASS, wat betekent dat BlinkLab onderscheid zou kunnen maken tussen deze twee stoornissen. De rol van oogknippers in de diagnostiek Hoewel het meten van oogknippers een waardevolle aanvulling kan zijn op de diagnose- en medicatiestelling, zal de behandelaar altijd de uiteindelijke beslissingen nemen. Dit is in lijn met de visie van de Mental Care Group over AI in de geestelijke gezondheidszorg: de behandelaar voert de regie. Samen met de behandelaar bepalen we hoe de App het beste kan worden geïntegreerd in de diagnose- en behandelprocessen. 4. Onderzoek naar de 'ADHD oogknipper' In een pilot onderzocht Lotte Roggeveen dit tijdens haar stage of deze hyperresponsiviteit op groepsniveau ook te zien is bij cliënten van Mentaal Beter met een officiële diagnose van ADHD. Hoe is dit onderzocht? Voor deelname werden ouders en cliënten telefonisch en per mail geïnformeerd over de pilot. Bijna iedereen die benaderd werd, reageerde enthousiast op deelname en deed mee aan de pilot. Uiteindelijk hebben 50 kinderen tussen de 6-18 jaar de BlinkLab test doorlopen. Dit gebeurde tijdens de intakeafspraak op locatie bij Mentaal Beter in Rotterdam, waar zij voorafgaand aan de test eerst een toestemmingsformulier ondertekenden. Op het moment dat de test werd afgenomen moest het diagnostisch proces nog van start gaan en was er dus nog geen diagnose bekend. Na het diagnostisch proces werden de kinderen verdeeld in drie groepen: ADHD gediagnosticeerd door Mentaal Beter Geen ADHD gediagnosticeerd door Mentaal Beter Geen ADHD buiten Mentaal Beter (extra controlegroep) Deze groepen zijn vergeleken op oogknipperreacties tijdens de test. De resultaten bevestigen de verwachtingen Van december 2023 tot juni 2024 hebben cliënten van Mentaal Beter deelgenomen aan de pilot. De bevindingen zijn gebaseerd op 40 cliënten met een bekende diagnose. Onder hen vertoonden de 22 kinderen met een ADHD-diagnose dezelfde 'hyper-responsieve' oogknipperreactie als eerder gevonden in een cohort van ADHD-patiënten (zie figuur). Dit bevestigt de hypothese dat kinderen met ADHD op groepsniveau een knipperreactie op de prepulse vertonen, een teken van hyper-responsiviteit. Om oogknipperreacties in te zetten als ondersteunend middel in de diagnose en/of medicatiestelling van ADHD, moet de nauwkeurigheid van de test op individueel niveau bepaald worden. Dit kan zodra er ongeveer 100 kinderen met een ADHD-diagnose getest zijn. Om dit aantal te behalen zal de test verder worden uitgerold in Rotterdam bij zowel Mentaal Beter als Mentaal Beter Jong vestigingen. Hierbij zal Lotte betrokken blijven als PhD student! Voor een status update halverweg 2025 zie het kader. METC Het Blinklab onderzoek is goedgekeurd door de medisch-ethische toetsingscommissie (METC) en voldoet aan alle geldende wet- en regelgeving, inclusief privacywetgeving. We zorgen ervoor dat deelname aan ons onderzoek altijd gebeurt op basis van goed geïnformeerde toestemming. In ons onderzoek naar Blinklab staan wetenschappelijke principes altijd voorop. Ons doel is het verbeteren van de zorg. Alle onderzoeksresultaten worden eerst grondig geëvalueerd, onder andere op sensitiviteit en specificiteit. Pas na publicatie in peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften overwegen we toepassing in de klinische praktijk. 5. What's next? Het meten van prikkelverwerking lijkt een veelbelovende oplossing voor uitdagingen in de ADHD-zorg. Door de snelle en objectieve meting van neurobiologische functies kan het diagnostisch proces hopelijk versneld worden en de effectiviteit van medicatie mogelijk beter gemonitord worden. Dit betekent dat kinderen sneller geholpen kunnen worden, diagnoses betrouwbaarder gesteld kunnen worden, medicatie beter en sneller ingeregeld kan worden en wachtlijsten verkort kunnen worden. Mentaal Beter kijkt uit naar de verdere uitrol en validatie van oogknippers, waarmee we onze missie om kinderen in de toekomst mogelijk met ADHD efficiënt en effectief te helpen nog beter kunnen waarmaken. Neem contact met ons op voor meer informatie of om samen te werken aan dit baanbrekende project! Mentaal Beter - Innovatie in ADHD Zorg MET DANK AAN: Lotte Roggeveen, stagiaire AlleskITs, Clinical Research Manager BlinkLab Henk-Jan Boele, CEO, Founder BlinkLab, Neuroscientist Erasmus MC en Princeton University Chris de Zeeuw, Scientific advisor BlinkLab, Professor neuroscience at Erasmus MC Casper de Boer, Senior Scientific Researcher, AUMC Marieke van Gijs, Directeur ADHD Expertise Centrum, Mental Care Group Ilse Verveer, innovatie lead Mental Care Group Dop Scheeuwe, kinderarts en oprichter, AlleskITs Lindsay Silva, Kinderarts, AlleskITs Mirianne Sprengers, GZ psycholoog, AlleskITs Rianne van der Schilden, CCO, Mental Care Group Hedda van ’t Land, Directeur behandelzaken, Mental Care Group Gerbrand van de Beek, CDO, Mental Care Group Youandi Dunker, kinder- en jeugdpsychiater en eerste geneeskundige, Mentaal Beter Jong Lillith Khatchatrian, Privacy Officer, Mental Care Group Micheal Koreman, Security Officer, Mental Care Group Martin de Heer, CVO, Mental Care Group Jan Willem van der Windt, CEO, Mental Care Group
4
Stappen van de BlinkLab-testprocedure voor ADHD-diagnostiek: Gezichtsherkenningstechnologie: De BlinkLab-app maakt gebruik van geavanceerde gezichtsherkenning via de smartphonecamera om oogknipperreacties nauwkeurig te volgen en registreren. Testprocedure: Het kind kijkt via de app naar een korte video waarin specifieke geluiden worden afgespeeld. Deze geluiden wekken automatische knipperreacties op, die door de app worden vastgelegd. Testduur: De volledige meting duurt slechts 5 tot 10 minuten en kan in een rustige omgeving eenvoudig worden afgenomen. Data-analyse: De geregistreerde ooglidreacties (snelheid, frequentie en amplitude) worden automatisch verwerkt. Zorgverleners kunnen de resultaten analyseren via een gebruiksvriendelijk dashboard en gebruiken als aanvullende informatie bij de diagnostische beoordeling.
Oogknipperreacties meten voor psychologische aandoeningen zoals ADHD
5
Goed nieuws: om de dataverzameling te versnellen, hebben we extra locaties aan het onderzoek toegevoegd. Naast onze bestaande onderzoekslocaties zijn we inmiddels gestart bij het ADHD Expertise Centrum in Velp, en deze zomer gaan we ook van start bij Mentaal Beter Jong in Delft én Krimpen aan den IJssel! We zitten al op een mooie mijlpaal: 136 kinderen hebben meegedaan aan het onderzoek. Bij 100 van hen is het volledige diagnostisch traject afgerond, waarvan 50 kinderen de diagnose ADHD kregen. Bij de overige kinderen wachten we nog op de uitkomsten. Ook aan de analysekant zitten we niet stil. Achter de schermen werken we hard aan de eerste interim-analyse, en we hopen binnenkort al wat interessante resultaten met jullie te kunnen delen We komen steeds dichter bij ons doel: 100 kinderen met een ADHD-diagnose meten, zodat we straks écht uitspraken kunnen doen over de diagnostische nauwkeurigheid van de BlinkLab-testen. Een groot en warm dankjewel aan alle collega’s en teams die dit onderzoek mogelijk maken – jullie inzet en samenwerking zijn goud waard. En natuurlijk onze diepe dank aan alle ouders en kinderen die meedoen: zonder jullie was dit onderzoek simpelweg niet mogelijk. Samen maken we het verschil!
2025: Het BlinkLab-onderzoek draait volop – en breidt uit!
6
7
8
9
10
mentalcaregroup.nl/contact
Onze visie Het is onze visie om de beste en meest toonaangevende zorgverlener in mentale gezondheid te zijn, die doelgerichte versterking, preventie en behandelingen biedt in de verschillende fases van het leven. Ons netwerk van praktijken Een landelijk netwerk van meer dan 2.000 professionals op meer dan 150 locaties in Nederland. Wij behandelen jaarlijks ruim 80.000 cliënten, waarvan 55% volwassenen en 45% kinderen. Sinds de oprichting, richten wij ons op de meest voorkomende psychische aandoeningen en zijn actief op het gebied van leerproblematiek. Mental Care Group HSK, Vitalmindz, Mentaal Beter, Opdidakt, AlleskITs en Siggie zijn allemaal onderdeel van Mental Care Group. Met meer dan 2000 medewerkers door het land zetten wij ons iedere dag in om de beste zorg te bieden aan onze cliënten, van jong tot oud en van Groningen tot Maastricht. Het is ons doel om mensen te helpen met het aanpakken van mentale uitdagingen. Wij leren van en met elkaar, versterken elkaar waar mogelijk en maken het verschil waar nodig. Samen staan wij sterk voor een mentaal gezond, vitaal en veerkrachtig Nederland.
Mental Care Group Dat zijn wij!
www.mentalcaregroup.nl
Contact
