Onderwerp Behandelfrequentie bij veelvoorkomende psychische klachten
Whitepaper: Behandelfrequentie als hefboom: Naar effectievere zorg door hybride en digitale behandelmodellen
Digitale interventies vergroten toegang tot effectieve, intensieve behandeling
2
In deze whitepaper brengen we een fundamenteel thema onder de aandacht dat te vaak over het hoofd wordt gezien: de frequentie waarmee we behandelen. In een tijd waarin de geestelijke gezondheidszorg gebukt gaat onder wachtlijsten, personeelstekorten en toenemende zorgvragen, is het meer dan ooit noodzakelijk om te kijken naar manieren om de effectiviteit en efficiëntie van behandelingen te verbeteren. De frequentie van behandelmomenten blijkt daarin een cruciale, maar nog onderbenutte sleutel. Wetenschappelijke literatuur laat overtuigend zien dat hogere behandelfrequentie leidt tot snellere verbetering en meer behandelresultaat. Toch zijn deze inzichten nog onvoldoende vertaald naar onze dagelijkse praktijk en kwaliteitsstandaarden. Traditionele zorgmodellen en financieringsstructuren staan een intensieve aanpak vaak in de weg. Gelukkig bieden digitale innovaties, zoals het hybride model van HSK Mindshift, nieuwe mogelijkheden om deze kloof te overbruggen. Met dit document willen we inspireren tot verandering. We delen wetenschappelijke onderbouwing, praktijkvoorbeelden en beleidsimplicaties, met als doel om behandelfrequentie opnieuw te positioneren: niet als logistieke randvoorwaarde, maar als sturend inhoudelijk principe. Zo bouwen we samen aan een GGZ waarin sneller herstel en kortere wachttijden binnen bereik liggen. — Het team van Mental Care Group
Voorwoord
Auteur: Dr. Maarten Merkx Directeur Inhoudelijk Beleid en Onderzoek bij HSK en Mentaal Beter Volwassenen
Wat verandert er voor clienten en behandelaren?
veranderingen clienten
veranderingen behandelaren
Meer regie over eigen traject
Efficienter gebruik van therapeuttijd
Flexibele ondersteuning
Toegankelijke hulpmiddelen
Betere belans werkdruk en voldoening
Meer focus op kernactiviteiten
1. Inleiding De Nederlandse geestelijke gezondheidszorg (GGZ) staat onder grote druk. Lange wachtlijsten, een groeiende zorgvraag en een structureel personeelstekort vragen om een fundamenteel andere benadering. Een veelbelovend, maar onderbenut uitgangspunt is het verhogen van de behandelfrequentie. Hoewel één sessie per week lange tijd de standaard was, wijzen tal van studies inmiddels onomstotelijk op de voordelen van een hogere behandelfrequentie. Een groeiend corpus van wetenschappelijke literatuur laat zien dat twee of meer sessies per week leiden tot snellere, effectievere en efficiëntere behandeltrajecten. Dit is niet alleen van belang voor de individuele cliënt, maar biedt ook een mogelijke oplossing voor systeemproblemen zoals wachtlijsten en zorginfarcten. In deze whitepaper zetten we de wetenschappelijke onderbouwing uiteen, beschrijven we de praktische barrières in het klassieke zorgmodel en laten we zien hoe digitale behandelmethodes zoals HSK Mindshift deze impasse kunnen doorbreken. 2. Wetenschappelijke onderbouwing van hogere behandelfrequentie Hoewel er overtuigend wetenschappelijk bewijs bestaat voor de effectiviteit van hogere behandelfrequentie, is deze kennis nog onvoldoende doorgedrongen tot de klinische praktijk en kwaliteitsstandaarden. In veel GGZ-instellingen blijft de behandelfrequentie hangen op één sessie per week of zelfs minder, terwijl de literatuur aantoont dat twee of meer sessies per week leiden tot snellere en duurzamere behandelresultaten. Richtlijnen zoals de multidisciplinaire zorgstandaarden en de NHG-Standaard blijven in hun formuleringen vaak vaag of laten ruimte voor interpretatie, waardoor er in de praktijk een grote variatie ontstaat in hoe frequent behandelingen daadwerkelijk worden aangeboden. Dit maakt het des te belangrijker om de wetenschappelijke bevindingen rondom frequentie explicieter te vertalen naar de dagelijkse behandelpraktijk en de standaarden waarop deze gebaseerd zijn. Conclusie uit onderzoek (zie inzet onderzoek): Intensievere behandelingen (twee of meer sessies per week) hebben een positief effect op zowel behandeleffectiviteit als op behandelefficiëntie. 3. Beperkingen van het klassieke zorgmodel Ondanks deze duidelijke bevindingen blijft de standaardfrequentie in de praktijk vaak beperkt tot één sessie per week of zelfs minder. Uit gegevens van de reguliere GGZ blijkt dat veel cliënten gemiddeld maar één keer per twee weken een behandelmoment hebben, met uitschieters naar eens per drie weken of minder. Dit is niet in lijn met de evidence-based aanbevelingen, die wijzen op het belang van therapietrouw en momentum in het behandelproces. Wakefield et al. (2018) benadrukken het belang van een hoge sessiefrequentie, met name in de eerste weken van de behandeling, om therapeutisch momentum op te bouwen en dropout te voorkomen. Erekson et al. (2022) tonen aan dat consistente en frequente sessies significant bijdragen aan therapietrouw en herstel. Toch is het in het klassieke zorgmodel vaak niet haalbaar om deze frequentie te realiseren. De belangrijkste knelpunten: Capaciteitstekort: Er is een structureel tekort aan behandelaren in de GGZ. Met de huidige inzet is het simpelweg onmogelijk om cliënten meerdere keren per week te zien. Logistieke belemmeringen: Reistijd, planningsproblematiek en beperkte beschikbare tijdsblokken zorgen ervoor dat een hoge frequentie niet realistisch is. Financiële structuur: De huidige bekostiging is gebaseerd op sessieduur in plaats van behandelresultaat, waardoor er geen directe prikkel is voor efficiëntere, frequentere trajecten. Klassiek sessiemodel: De praktijk blijft vaak hangen in een model van 45 minuten face-to-face contact, waarbij tussentijds contact nauwelijks of niet plaatsvindt. Dit vertraagt het leer- en veranderproces van cliënten. 4. De belofte van digitale interventies Waar de klassieke GGZ worstelt met het realiseren van hogere behandelfrequentie, openen digitale behandelinterventies nieuwe perspectieven. Door technologische innovaties kunnen cliënten frequenter, laagdrempeliger en op maat ondersteund worden in hun herstelproces, zonder dat dit ten koste gaat van de werkdruk van behandelaren. HSK Mindshift vormt hiervan een concreet voorbeeld. Binnen dit hybride behandelmodel verandert niet alleen de manier waarop zorg wordt aangeboden, maar ook de rol van de behandelaar. In plaats van wekelijkse fysieke sessies ligt de nadruk op een combinatie van digitale modules, regelmatige chatcontacten en gerichte videogesprekken. Behandelaren kunnen daardoor sneller schakelen, korter en frequenter contact hebben en cliënten beter begeleiden bij het aanleren en toepassen van nieuwe vaardigheden. Het werk verschuift van een vast weekritme naar een dynamisch en responsief behandelproces, met meer focus op monitoring, bijsturing en motivatie. Deze nieuwe werkwijze biedt ruimte voor maatwerk, zelfregie en evidence-based frequentie — en dat alles binnen een werkvorm die aansluit op de realiteit van vandaag: drukke agenda’s, beperkte capaciteit en een sterk toenemende zorgvraag. Digitale behandelmethoden bieden een praktische oplossing voor de paradox van "meer zorg in minder tijd". HSK Mindshift is een hybride behandelmodel dat: Hoge behandelfrequentie mogelijk maakt: via chat, videocontact en digitale modules kan meerdere keren per week betekenisvolle interactie plaatsvinden. Zelfregie stimuleert: cliënten werken zelfstandig aan modules en krijgen ondersteuning waar nodig. Behandeltijd optimaliseert: therapeuttijd wordt gericht ingezet op momenten waarop het impact heeft. Continuïteit waarborgt: door frequente korte contactmomenten blijft behandelmotivatie hoog en wordt uitval beperkt. Deze aanpak maakt het mogelijk om dezelfde of betere behandelresultaten te behalen in kortere trajecten, met een lagere tijdsinvestering van therapeuten. Resultaat: sneller herstel, kortere wachttijden De inzet van digitale blended behandelmethoden zoals HSK Mindshift leidt tot: Verhoogde efficiëntie: tot 20-50% reductie in therapeuttijd per cliënt. Snellere verbetering: frequente interactie bevordert behandelcontinuïteit en motivatie. Betere toegankelijkheid: cliënten starten sneller en zijn actiever betrokken. Wachtlijstreductie: als 25% van de cliënten via deze aanpak behandeld wordt, kunnen wachtlijsten substantieel dalen. 5. Conclusie De wetenschappelijke evidentie voor hogere behandelfrequentie is overtuigend. Digitale behandelmodellen zoals HSK Mindshift maken dit in de praktijk uitvoerbaar zonder extra belasting voor therapeuten. Hierdoor wordt snellere en efficiëntere zorg mogelijk, waarmee wachttijden verkort kunnen worden en meer cliënten passende hulp krijgen. Door nu te investeren in digitale innovaties en het zorgmodel hierop aan te passen, zetten we een structurele stap naar een toekomstbestendige GGZ.
3
4
ONderzoek: Er bestaat een robuuste en groeiende wetenschappelijke basis voor het belang van hoge behandelfrequentie in de GGZ:
Depressie: Cuijpers et al. (2013) analyseerden 70 studies met in totaal 5403 cliënten. Zij concludeerden dat twee sessies per week een significante meerwaarde bieden ten opzichte van één sessie per week, met een gemiddelde effectgrootte van d = 0.45 (95% CI: 0.25–0.64; p < 0.001). Posttraumatische stressstoornis (PTSS): Gutner et al. (2016) vonden dat cliënten met een hogere sessiefrequentie sneller herstelden dan cliënten met minder frequente sessies (d = 0.82, p = 0.00). Foa et al. (2018) toonden aan dat intensieve PE (10 sessies in 2 weken) leidde tot snellere symptoomreductie en een lager dropout-percentage (13.6% versus 24.8%). Obsessief-compulsieve stoornis (OCD): Meta-analyses van Olatunji et al. (2013), Öst et al. (2015) en Rosa-Alcázar et al. (2008) tonen aan dat hoewel de uiteindelijke effectiviteit van therapie vergelijkbaar is, hogere intensiteit leidt tot snellere symptoomreductie en verhoogde efficiëntie. Sociale angststoornis: Herbert et al. (2004) toonden aan dat wekelijkse sessies effectiever zijn dan dezelfde hoeveelheid sessies uitgespreid over een langere periode (Cohen’s d: 1.07 vs. 0.27). Algemene ambulante GGZ: Tiemens et al. (2019) onderzochten 2634 cliënten en vonden dat cliënten met >12 sessies in het eerste kwartaal 75,2% herstel lieten zien versus 50,3% bij cliënten met een lage frequentie.
5
6
Toegangelijkheid verbeteren
Gebruiksvriendelijk design bevordert betrokkenheid
Persoonlijke ondersteuning met technologie
Meer autonomie door digitale middelen
Zelfmanagement stimuleren
(was pagina 3) (Plaatje digitale tools -> maar dan anders)
Mindshift nieuwe standaard in digitale hybride zorg
7
Literatuurlijst Cuijpers, P., Huibers, M., Daniel Ebert, D., Koole, S. L., & Andersson, G. (2013).How much psychotherapy is needed to treat depression? A metaregression analysis. Journal of Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2013.02.030 Foa, E. B., McLean, C. P., Zang, Y., Rosenfield, D., Yadin, E., Yarvis, J. S., … Peterson, A. L. (2018). Effect of Prolonged Exposure Therapy Delivered Over 2 Weeks vs 8 Weeks vs Present- Centered Therapy on PTSD Symptom Severity in Military Personnel A Randomized Clinical Trial. JAMA - Journal of the American Medical Association. https://doi.org/10.1001/jama.2017.21242 Gutner, C. A., Suvak, M. K., Sloan, D. M., & Resick, P. A. (2016). Does Timing Matter? Examining the Impact of Session Timing on Outcome. Journal of Consulting and Clinical Psychology. https://doi.org/10.1037/ccp0000120 Herbert, J. D., Rheingold, A. A., Gaudiano, B. A., & Myers, V. H. (2004). Standard versus extended cognitive behavior therapy for social anxiety disorder: A randomized-controlled trial. Behavioural and Cognitive Psychotherapy. https://doi.org/10.1017/S1352465804001171 Liu, J., Gill, N. S., Teodorczuk, A., Li, Z. jiang, & Sun, J. (2019).The efficacy of cognitive behavioural therapy in somatoform disorders and medically unexplained physical symptoms: A meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.10.114 Olatunji, B. O., Davis, M. L., Powers, M. B., & Smits, J. A. J. (2013). Cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis of treatment outcome and moderators. Journal of Psychiatric Research. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2012.08.020 Öst, L. G., Havnen, A., Hansen, B., & Kvale, G. (2015).Cognitive behavioral treatments of obsessive-compulsive disorder. A systematic review and meta-analysis of studies published 1993-2014. Clinical Psychology Review. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2015.06.003 Rosa-Alcázar, A. I., Sánchez-Meca, J., Gómez-Conesa, A., & Marín-Martínez, F. (2008). Psychological treatment of obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis. Clinical Psychology Review. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2008.07.001 Tiemens, B., Kloos, M., Spijker, J., Ingenhoven, T., Kampman, M., & Hendriks, G. J. (2019).Lower versus higher frequency of sessions in starting outpatient mental health care and the risk of a chronic course; a naturalistic cohort study. BMC Psychiatry. https://doi.org/10.1186/s12888-019- 2214-4
8
9
mentalcaregroup.nl/contact
Onze Visie: Het is onze visie om de beste en meest toonaangevende zorgverlener in mentale gezondheid te zijn, die doelgerichte versterking, preventie en behandelingen biedt in de verschillende fases van het leven. Ons netwerk van praktijken: Een landelijk netwerk van meer dan 2.000 professionals op meer dan 150 locaties in Nederland. Wij behandelen jaarlijks ruim 80.000 cliënten, waarvan 55% volwassenen en 45% kinderen. Sinds de oprichting, richten wij ons op de meest voorkomende psychische aandoeningen en zijn actief op het gebied van leerproblematiek. Mental Care Group: HSK, Vitalmindz, Mentaal Beter, Opdidakt, AlleskITs en Siggie zijn allemaal onderdeel van Mental Care Group. Met meer dan 2000 medewerkers door het land zetten wij ons iedere dag in om de beste zorg te bieden aan onze cliënten, van jong tot oud en van Groningen tot Maastricht. Het is ons doel om mensen te helpen met het aanpakken van mentale uitdagingen. Wij leren van en met elkaar, versterken elkaar waar mogelijk en maken het verschil waar nodig. Samen staan wij sterk voor een mentaal gezond, vitaal en veerkrachtig Nederland.
Mental Care Group Dat zijn wij!
www.mentalcaregroup.nl
Contact